prof. UAM dr hab. Magdalena GRAF

Jestem absolwentką poznańskiej polonistyki (w roku 1998). W roku 2005 uzyskałam stopień doktora nauk humanistycznych na podstawie pracy Onomastyka na usługach socrealizmu. Antroponimia w literaturze lat 1949-1955 [promotor: prof. dr hab. Irena Sarnowska-Giefing, recenzenci: prof. dr hab. Aleksandra Cieślikowa (IJP PAN), prof. dr hab. Karol Zierhoffer (IFP UAM)], a w roku 2016 tytuł doktora habilitowanego.

Moje zainteresowania naukowe koncentrują się wokół nazw własnych, a w dorobku naukowym znajdują się opracowania poświęcone literackim onomastykonom, imionom dawnych oraz najmłodszych poznaniaków oraz dawnej i współczesnej (nie tylko poznańskiej) urbanonimii. Jestem współautorką pracy Nazewnictwo geograficzne Poznania. Zbiór studiów (powstałej pod red. naukową  Z. Zagórskiego) oraz Słownika nazwisk mieszkańców Poznania od XVI do XVIII wieku (red. I. Sarnowska-Giefing).

Przez kilka lat prowadziłam autorskie warsztaty z języka polskiego dla Słuchaczy podyplomowego studium dla tłumaczy (Szkoła Tłumaczy i Języków Obcych UAM) oraz wykład z gramatyki opisowej dla Słuchaczy podyplomowych studiów glottodydaktycznych (Język Polski jako Obcy).

W latach 2017-2021 uczestniczyłam w pracach Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych (działającej przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie).

Od 2017 roku jestem członkiem zespołu redakcyjnego Poznańskich Studiów Polonistycznych. Serii Językoznawczej.

  • Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
  • Komisja Onomastyki Słowiańskiej (przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów)
  • Komisja Onomastyczna (przy Komitecie Językoznawstwa PAN)
  • Associazione Italiana Polonisti (Włoskie Stowarzyszenie Polonistów)

2007 – nagroda naukowa  JM. Rektora UAM (indywidualna)

2009 – nagroda naukowa JM Rektora UAM (zbiorowa) oraz nagroda im. J. Łukasiewicza dla najlepszych prac o Poznaniu

2016 – nagroda naukowa JM. Rektora UAM (indywidualna)

2022 – stypendium naukowe JM Rektor UAM

2006/2011 Nazwiska mieszkańców Poznania na tle antroponomastykonu innych miast wielkopolskich i ewolucji polskiego systemu antroponimicznego. Projekt MNiSW, nr projektu: 1 H01 D 042 30 (wykonawca)

2023/2024 Nazwy własne jako wyznaczniki kultury. Edukacja kulturowo-językowa i wykorzystanie nazw własnych w nauczaniu jpjo. NAWA, nr projektu: BJP/PJP/2023/1/00017 (kierownik projektu)

Onomastyka literacka:

Książki:

  • Onomastyka na usługach socrealizmu. Antroponimia w literaturze lat 1949-1955. Poznań 2006, Bogucki. Wydawnictwo Naukowe, ss. 230.
  • Literackie nie-nazywanie. Onomastykon polskiej prozy współczesnej, Poznań 2015, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 283. dostępne na stronie: https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/22618/1/Graf_Literackie_nie-nazywanie_2015_internet.pdf

Artykuły:

  • Bohaterowie są bezimienni. O bezimienności jako nierozpoznanym problemie onomastyki literackiej [w:] Język polski. Współczesność – historia, pod red. W. Książek-Bryłowej, H. Dudy. Lublin 2002.
  • Czas, przestrzeń i nazwy. Nowe ujęcie problemu funkcji lokalizacyjnej nazewnictwa literackiego, „Onomastica” XLVIII, 2003.
  • Granice deskrypcji [w:] Studia Językoznawcze, t. 4. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, pod red. M. Białoskórskiej, Szczecin 2005;
  • W ponowoczesnym markecie czy onimicznym śmietniku? O roli nazewnictwa w polskiej prozie współczesnej. Roczniki Humanistyczne LV, Lublin 2007;
  • Czy współczesna proza polska może być dla onomasty interesująca? [w:] Nowe nazwy własne. Nowe tendencje badawcze, pod red. A. Cieślikowej, B. Czopek-Kopciuch, K. Skowronek, Kraków 2007;
  • Poznań: miasto rzeczywiste – miasto literackie, [w:] Miasto w perspektywie onomastyki i historii, red. I. Sarnowska-Giefing, M. Graf, Poznań 2010;
  • Współczesne badania onomastycznoliterackie – problemy i perspektywy, [w:] Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. XXII, Studia onomastyczne i dialektologiczne, pod red. A. Pihan-Kijasowej, I. Sarnowskiej-Giefing, Poznań 2011;
  • Święte grzeszniczki, grzeszne świętoszki. Żywoty świętych osiedlowych Lidii Amejko pod onomastyczną lupą [w:] Cum reverentia, gratia, amicitia… Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Bogdanowi Walczakowi, pod red. J. Migdał, A. Piotrowskiej-Wojaczyk, t.1., Poznań 2013;
  • Nazwa własna – nazwa nie-własna. Mercedes Benz. Z listów do Hrabala Pawła Huellego, [w:] Odkrywanie słowa. Historia i współczesność, pod red. U. Sokólskiej, Białystok 2015;
  • Moda imiennicza i jej literackie reminiscencje (na przykładzie polskiej prozy współczesnej), [w:] Języki słowiańskie w procesie przemian, red. G. Olchowa, M. Balowski, Banska Bystrica, 2015;
  • Onimiczna polifoniczność współczesnego tekstu literackiego – nowe spojrzenie na funkcję intertekstualną, [w:] Funkcje nazw własnych w kulturze i komunikacji, red. I. Sarnowska-Giefing, M. Balowski, M. Graf, Poznań, 2015;
  • Onimiczny rysopis postaci, czyli o czym nie zawsze pamiętają literaturoznawcy (na przykładzie literatury socrealistycznej i antysocrealistycznej), [w:] Roz-poznanie. Filologiczne demony Wojciecha Wielopolskiego, red. P. Graf, M. Cieliczko, Poznań 2017;
  • Od wieloimienności do bezimienności, czyli postać nie-nazwana. Onomasty literackiego uwagi o postaci i postaciowaniu., [w:] Postać w kulturze wizualnej. Tom 1. Ujęcia literackie, red. A. Krawczyk-Łaskarzewska, D. Bruszewska-Przytuła, P. Przytuła, Olsztyn, 2018;
  • Nazwa w butonierce – wokół onimii tekstu poetyckiego (na przykładzie poezji Brunona Jasieńskiego), Onomastica, tom LXII, nr 1 (współaut. P. Graf);
  • Roland Barthes i nazwy. Refleksje na marginesie pewnej teorii onomastycznej Marcela Prousta (wpółaut. P. Graf), [w:] Z nazwą w świat. Filologiczna podróż z Profesor Ireną Sarnowską-Giefing, red. M. Graf, W. Hofmański, P. Graf, Poznań, 2018;
  • Interduskursywność (jako wędrówka nazw, idei i pojęć) w polskiej powieści uniwersyteckiej, [w:] Wędrówka, podróż, migracja w języku i kulturze, red. E. Biłas-Pleszak, J. Przyklenk, A. Rejter, K. Sujkowska-Sobisz, Katowice, 2018;
  • „Miasto z przetrąconym kręgosłupem” – Białystok w powieściach Ignacego Karpowicza (perspektywa onimiczna), [w:] Nazwy własne w języku, literaturze i kulturze, red. A. Rygorowicz-Kuźma, K. Rutkowski, Białystok, 2019;
  • Teoretycy literatury i nazwy własne (uwagi wstępne), „Onomastica”, tom LVIII (współaut. P. Graf);
  • Pogranicze nauk – terminologiczne dylematy onomastyki literackiej [w:] Ze studiów nad nazwami własnymi. terminologia. Teoria i metodologia badań. Zagadnienia nazwotwórstwa. Red. A. Siwiec, I. Domaciuk-Czarny, M. Kojder, Lublin 2020;
  • Onimiczne imponderabilia. Kilka uwag o ekwiwalentach nazw własnych we współczesnej prozie polskiej. „Język Artystyczny”, t. 17: Obrzeża, marginesy, rudymenty…, red. nauk. A. Rejter, Katowice 2020;
  • „Nie starczy ust do wymówienia przelotnych imion twoich, wodo” – nazwy własne w twórczości Wisławy Szymborskiej, „Onomastica” tom 65 (z.2);
  • Onomastykony re-konstruowane (na przykładzie opowiadania Wiedeńska miłość Stacha W. Stefana Chwina), [w:] Polszczyzna w różnych jej aspektach pod red. A. Dyszaka, Bydgoszcz 2022;
  • „Moje imię to milion” – onimiczna lektura prozy Olgi Tokarczuk, Pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi, 2022, 13, s. 82-99
  • State of research and perspectives of Polish literary onomastics, Onoma. Journal of the International Council of Onomastic Sciences, 2022, s. 73-86.

Onomastyka uzualna:

Urbanonimia:

  • Nazwy budowli i miejsc wydzielonych, [w:] Nazewnictwo geograficzne Poznania. Zbiór studiów, red. naukowa Z. Zagórski, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2008;
  • Onimiczna waloryzacja przestrzeni miejskiej  [w:] Ilość – wielkość – wartość, pod red. E. Umińskiej-Tytoń, Łódź 2009;
  • Pałac Kultury czy „Pokój z widokiem”. Nazwa w zideologizowanej przestrzeni miejskiej, [w:] Nazwy własne a społeczeństwo, pod red. R. Łobodzińskiej, Łask 2010;
  • Człowiek wobec onimicznej przestrzeni miasta. Kilka uwag o współczesnej urbanonimii, „Onomastica” LV (2011);
  • Wymazywanie, nadawanie. Sacrum w przestrzeni miasta [w:] Wortsemantik im Spannungsfeld zwischen Säkularisierung und (Re)Sakralisierung der öffentlichen Diskurse, red. A. Nagórko, Berlin 2012;
  • Onimiczna przestrzeń miejska w kontekście antropologicznej koncepcji Marca Augé, [w:] Szlakiem miast (nie)wyobrażonych Kontekst słowiański, red. M. Baer,  P. Borowiak, Poznań, 2018;

Chrematonimia:

  • E-nimy jako nowa kategoria nazewnicza, [w:] Metodologia badań onomastycznych, pod red. M. Biolik, Olsztyn 2003;
  • Konotacyjne i asocjacyjne właściwości określeń identyfikujących barwy (na przykładzie nazw farb ściennych), Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza XIX, z. 1;
  • Erotyka na stronie – onomastyka portali erotycznych [w:] O płci, ciele i seksualności w języku i mediach, pod red. M. Karwatowskiej i in., Lublin 2014;
  • Onimy marketingowe – między informacją a perswazjąLINGVARIA, t. 10, nr 1 (19), 2015;
  • Ce n’est pas IPA, to Stare ALE jare. Globalne – etniczne – lokalne w nazwach alkoholi, „Język Polski,” tom XCVII, nr 3;
  • Wizyta u Dr. Vita – suplementy diety i (para)leki okiem onomasty, [w:] Dyskurs (para)medyczny. Gatunki – funkcje – przeobrażenia , red. A. Dombrowski, W. Żarski, Wrocław-Kraków, 2018;
  • Alkohol a polska mikrohistoria – perspektywa onimiczna w badaniach nad nową historią kulturową, [w:] Konvergencie a divergencie v propriálnej sfére. Zborník referátov, red. A. Chomová, J. Krško, I. Valentová,  Bratislava 2019, s. 432-439.
  • Inspiracja, imitacja, plagiat? Nazwa własna w kontekście lingwistyki kryminalistycznej, [w:] Komunikácia v odbornych reflexiách, red. J. Klincková, ss. 391-401, Banská Bystrica, 2019;
  • Strategie onimiczne polskiego designu, czyli co i jak mówią nam rzeczy, Roczniki Humanistyczne LXX/2022, z.6.

Antroponimia:

  • Imiona najmłodszych mieszkańców Poznania, [współaut. M. Korzeniowska-Gosieniecka]  „Onomastica” LI, 2006;
  • Jeszcze o imionach najmłodszych mieszkańców Poznania [współaut. M. Korzeniowska-Gosieniecka] [w:] Prace Językoznawcze t. 6, Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, Szczecin 2007;
  • Imiona mieszkańców Poznania w najstarszych dokumentach miejskich, [w:] Mnohotvárnost a specifičnost onomastiky. IV. česka onomastická konference, Ostrava 2009;
  • Historyczny antroponomastykon Poznania (na przykładzie imion dawnych mieszkańców miasta [w:] Nasz język w przeszłości – nasza przeszłość w języku 1, pod red. I. Kępki L. Wardy-Radys, Gdańsk 2011;
  • Słownik nazwisk mieszkańców Poznania w XVI-XVIII wieku, red. naukowa I. Sarnowska-Giefing, t. II (hasła Ł-N), Wydawnictwo PTPN, Poznań 2014;
  • Słowianie czy Europejczycy? Klika uwag o imionach nadawanych współcześnie w Polsce, w: J. Chakrova (red.): Paisii Hilendarski University of Plovdiv – Bulgaria, Research Papers, Vol. 56, Book 1, Part A, 2018 – Languages and Literature, Plovdiv 2019, s. 250-262;
  • Imiona słowiańskie we współczesnym polskim antroponomastykonie (w kontekście fenomenologicznej koncepcji Bernharda Waldenfelsa), Prace Językoznawcze 23 (2), s. 137-154;
  • Nazwiska delegatów na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu 1918 roku, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Linguistica, 18, 2023, s. 79-92 (współaut. E. Nowak-Pasterska).

Inne obszary tematyczne:

  • Sakralizacja, desakralizacja, resakralizacja w polskiej poezji współczesnej (na materiale Jacka Podsiadły), [w:] Język doświadczenia religijnego, tom II, red. E. Skorupska-Raczyńska, Szczecin, 2009;
  • Dama to królowa a królowa to hetman – kilka uwag o współczesnej leksyce szachowej, „Socjolingwistyka” 20-21 [współaut. P. Graf];
  • Legenda na dzień świętego Chajdegera, dobrodzieja bezdomnych słów – czyli sakralność w polskiej prozie współczesnej, [w:] Język doświadczenia religijnego, t.V, red. G. Cyran, E. Skorupska-Raczyńska, Gorzów Wielkopolski 2013.
  • Filologia wina – prolegomena, [w:] Język tożsamości. Język. Religia. Tożsamość XI, red. Grzegorz Cyran, Elżbieta Skorupska-Raczyńska, Gorzów Wielkopolski, 2015. [współaut. M. Cieliczko];
  • „A usta znów rozluźniają się do słów okaleczałych” – namopaniki Aleksandra Wata (recepcja, język, interpretacja), Poznańskie Studia Polonistyczne, Seria Językoznawcza, t. 21 (41), z. 1 [współaut. P. Graf];
  • Nie, nie, to na nic” – Szymborskiej poszukiwanie słowa, [w:] Niepojęty przypadek. O poezji Wisławy Szymborskiej, red. J. Grądziel-Wójcik; K. Skibski, Kraków 2015. [współaut. P. Graf];
  • Atak chmielu w kuflu, Pierwsza pomoc w pokalu ‒ piwo okiem filologaJęzyk. Religia. Tożsamość, tom 1, nr 2 [współaut. M. Cieliczko];
  • Od Akwawity do Amatora – wódka w polskiej kulturze. Rekonesans badawczyJęzyk. Religia. Tożsamość, tom 2016, nr 1(13), ss. 5-26 [współaut. M. Cieliczko]
  • Szachiści na forum – uwagi o internetowym dyskursie szachowym, [w:] Synchrónne a diachrónne kontexty jazykovej komunikácie. Zbornik materiálov., red. Pavol ODALOŠ, Banská Bystrica, 2018, s. 141-149.
  • (Nie)winne rozważania o aromacie wina (na marginesie enologicznych felietonów Marka Bieńczyka), „Białostockie Archiwum Językowe” , nr 18, ss. 73-88.
  • „Zagubiona we własnym Ciele” – odnaleziona w języku. Kilka uwag o współczesnym dyskursie somatycznym (na materiale stron poświęconych zaburzeniom odżywiania) [w:] Nie/porozumienie, nie/tolerancja, w(y)kluczenie w języku i kulturze; red. E. Biłas-Pleszak, A. Rejter, K. Sujkowska-Sobisz, W. Wilczek, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2021, s. 133-147.
  • Ciało w Sieci–(cyber)świat osób z zaburzeniami odżywiania w kontekście dyskursu somatycznego,  Socjolingwistyka, nr 35/2021;
  • Onomastyka i prawo – miejsca wspólne, Biuletyn PTJ 77/2021.
  • Miasto i/czy zbrodnia Znaczenie scenerii miejskiej dla teorii powieści kryminalnej, Litteraria Copernicana 3 (39) [współaut. P. Graf].

Redakcje i współredakcje tomów:

  • Spisane słowa, formy i myśli. Prace ofiarowane Profesorowi Zygmuntowi Zagórskiemu w 80. rocznicę urodzin, współredaktor: S. Mikołajczak,  Poznań, 2008;
  • Miasto w perspektywie onomastyki i historii, (współred. I. Sarnowska-Giefing), Poznań 2010;
  • Przestrzenie Językoznawstwa. Prace dedykowane Profesor Irenie Sarnowskiej-Giefing, Poznań 2014;
  • Funkcje nazw własnych w kulturze i komunikacji, (współred. I. Sarnowska-Giefing, M. Balowski), Poznań, 2015;
  • Z nazwą w świat. Filologiczna podróż z Profesor Ireną Sarnowską-Giefing, (współred. W. Hofmański, P. Graf), Poznań, 2018
  • Człowiek – Język – Prawo. Studia legilingwistyczne (współred. R. Łapa, Ł. Piosik), Poznań 2023.